نویسنده : کورش کرباسیان

شهرت سیستم های HPLC بطور عمده به دلیل کاربردی است که در صنعت داروسازی دارند. از تکنیک HPLC به شکل گسترده ای برای آنالیز مواد اولیه و فرآورده های دارویی و بررسی خلوص آنها استفاده می شود. با اینحال ، این تنها هدف از کاربرد HPLC در علوم پزشکی نیست. همانگونه که در این نوشتار کوتاه خواهد آمد ، دستگاه HPLC می تواند برای کارهای تحقیقاتی و تشخیصی نیز مورد استفاده قرار گیرد.

کاربرد HPLC در تحقیقات پزشکی

هنگام تحقیق در خصوص بیماری ها و اختلالات خاص ، دانشمندان اغلب نمونه های بیولوژیکی بدست آمده از بیماران را به منظور جستجوی هر چیز خارج از میزان معمول که ممکن است نشانه ای از وجود بیماری در دیگر افراد باشد مورد آنالیز قرار می دهند. با شناسایی و تعیین مقدار اینگونه مواد محققان می توانند بطور بالقوه بیومارکر های مشخصی را برای بیماری ها کشف کنند که این به نوبه خود تشخیص و اقدام زود هنگام تر را برای بیماران در آینده ممکن می سازد. به عنوان مثال در سال های اخیر به لطف چنین تحقیقات و آنالیزهایی ، هموگلوبین قند دار شده HbA1C به یک بیومارکر قابل اعتماد برای تشخیص افراد دیابتی تبدیل شده و تعیین میزان آن توسط آزمایشگاه های تشخیص طبی، یکی از پرتقاضا ترین آزمایش های مورد نظر پزشکان به حساب می آید. یکی از بهترین روش ها برای اینگونه تحقیقات ، روش HPLC است که دارای بهترین قابلیت برای جداسازی و تعیین هویت اجزا در داخل یک ماده مانند خون می باشد.

آنالیز های دقیق به روش HPLC حتی می تواند برای تشخیص و و جه تمایز قایل شدن میان بیماری های مشابه مورد استفاده قرار گیرد. در سال 2011 یک تیم از دانشگاه پزشکی توکیو از HPLC/MS با موفقیت برای تعیین هویت یک تمایز پیش درمانی میان سلول بزرگ نورواندوکرین کارسینوما (LCNEC) و سلول کوچک کارسینوما ریه (SCLC) استفاده کردند. در این تحقیق آنها چهار پروتئین را شناسایی کردند که وجود آنها بر LCNEC دلالت می کرد و این یک امکان اساسی برای پیشبرد تشخیص فراهم کرده است.

کاربرد HPLC در آزمایشگاه تشخیص طبی

روش HPLC در دهه اخیر بتدریج کاربردها و قابلیت های خود را درآزمایشگاه تشخیص طبی آشکار کرده است. اساس کاربرد این روش عبارت است از جستجوی بیومارکرهایی در خون یا سایر نمونه های بیولوژیکی که می توانند شاهدی بر بروز بیماری در افراد باشند ، حتی اگر آن افراد هنوز فاقد نشانه های ظاهری بیماری باشند. مزیت بزرگ این روش آن است که به لطف آنالیزی که شرح آن قبلا آمده است، پزشک و آنالیست از قبل می دانند برای چه منظوری ، بدنبال چه جیزی هستند.

اگر چه یک سیستم HPLC احتمالا گران قیمت تر از دستگاه ها و روش های آلترناتیو است اما به دلیل دقت عالی و توانایی در تشخیص مواد و بیومارکرهای پیچیده تر، یک روش بی نظیر برای تعیین مواد به حساب می آید. از جمله کاربردهای فوق العاده مهم و قابل اعتماد روش HPLC در یک آزمایشگاه تشخیص طبی / علوم آزمایشگاهی می توان به موارد زیر اشاره کرد :

- تعیین هموگلوبین A1C در خون به عنوان شاخصی از ابتلا یا عدم ابتلا فرد به دیابت

- تعیین ویتامین D در خون به صورت 25-hydroxy Vitamin D

- تعیین اسیدهای آمینه و کاتکولامین هایی نظیر دوپامین ، نوراپی نفرین ، اپی نفرین و سروتونین در نمونه های خون یا ادرار

- نظارت بر دارودرمانی و اطمینان از قرار داشتن غلظت سرمی دارو در محدوده درمانی ( TDM ) برای داروهایی نظیر پریمیدون ، فنوباربیتال ، بوتوباربیتال ، فنی تویین و کاربامازپین.

- آزمایش های دوپینگ و تعیین میزان استرویید ها

- تعیین میزان آنتی بیوتیک ها

روش HPLC نسبت به سایر روش های مرسوم در آزمایشگاه های تشخیص طبی از مزیت های متعددی نظیر سهولت انجام ، دقت بالا و هزینه اندک برخوردار است و سیستم های HPLC ایرانی با نشان DanChrom HPLC از جمله قابل اعتماد ترین دستگاه ها برای اینگونه آزمایش ها و کارهای تحقیقاتی هستند زیرا علاوه بر کیفیت عالی از پشتیبانی طراحان و سازندگان داخلی و همیشه در دسترس برخوردارند.

LCNEC : large cell neuroendocrine carcinoma

SCLC : small cell lung carcinoma

TDM : Therapeutic Drug Monitoring